İlk dönem bebeklik-süt çocuğu çağıdır.Doğumdan ortalama 1. yaşın sonuna kadar sürer.Bu dönemde temel güven duygusunun gelişir.Yine bu dönemde bebeğin biyolojik ve ruhsal gereksinimleri arasında sınır çizmek olanaksızdır.Bebeğin biyolojik gereksinimleri doyurulunca,örneğin beslenince,temiz ve sıcak bir ortamda,sevgiyi göstererek bakılınca haz,bunlar karşılanmazsa acı duyar.Eğer anne ile dengeli ve doygun birliktelik oluşursa bebeğin “iyi olma,kendini iyi hissetme” duygusu gelişir.Dolayısıyla çocuk ilk önce kendini seven,koruyan anneye güvenir,bunu genelleştirerek kendini değerli görmeye başlar ve giderek dış dünyaya,diğer insanlara güvenir.
Daha sonraki dönem 1. yaşın sonu ile ortalama 3 yaşa kadar uzanan bağımsızlık çağıdır.
Çocuk kendisine ve çevresine güven duygusu geliştirdikten sonra bağımsızlık uğruna çaba göstermeye başlayacaktır.Bu yaşlarda çocuk ayakta duramayı,yürümeyi,çevresini araştırmayı ve kelimeleri kullanmayı öğrenir.Yine kas sistemi gelişen çocuk çişini,kakasını kontrollü olarak tutup bırakabilmeyi başarır.Tutma ve bırakma aynı zamanda iki zıt davranış biçimine de denk düşen bir süreçtir.Bir taraftan dürtülerini tamamen kontrolsüz bırakmak,bir taraftan engel olmak-kontrol etmek.Zaman içinde zıtlaşmaya girmeden ve bağımsızlık arzularına da engel olmadan düzenli ve kararlı bir disiplinle bu iki uç arasında denge kurulur.
Bu evrede 2;6 yaş gelişimin zorlu dönemlerinden biridir.Bu yaş çocuğuçift kutuplu duyguların etkisinde ,hırçın ve negativisttir.
3 yaş civarında çocuk daha dengeli,olumlu bir hale gelir.Yine bu dönede çocuğun sosyal gelişiminin bir parçası olarak oyun becerilerinde de geişim görülür.Daha önce etrafında gördüğü her oyuncağa saldıran “başkasının oyuncağı” kavramını anlamayan bebek,bu dönemde “paralel oyun” oynayabilir.Paralel oyun; her cocuğun kendi oyununu diğerinin oyununa karışmadan ,yanyana oynamasıdır.
Bu dönem dil gelişiminin hızlı olduğu bir dönemdir.Ancak bu dönemdeki bir tehlike;yeteri kadar sözcük haznesine sahip olmamasına rağmen düşünce akışındaki hızdan dolayı konuşmada ortaya çıkabilecek teklemelerdir.Bu durumda alınacak sağlıklı tavır;onu durdurup tekrar ettirmeden,eleştirmeden sabırla dinlemek,doğru model olmak,rahatlamasına yardım edecek oyun ve faaliyetler içindeyken sözel iletişime geçmektir.
Bu dönemde genel olarak gelişime ilişkin normatif veriler şöyledi:
Yaş (aylarla) Motor Gelişim
Karın üstü yatarken kafasını kaldırır,yavaş hareket eden nesneyi kısaca kısaca izler.
2 Sırtüstü yatarken kollarını kaldırır
Bebeklik refleksleri azalır,istemli kontrol gelişir,nesnelere vurmaya başlar,destekle oturur,ellerini izler.
Nesneye uzanır,kavrar,ağzına gtürebilir,biberonu tutabilir.
Çıngırakla oynar,oyuncakları gürültüyle çarpar
2 Yaş (aylarla)
Desteksiz oturur,nesneleri evirip çevirir
7 Emekler
8 Mobilyalara tutunup ayağa kalkar
9.5 Mobilyalara tutunarak gezinir,parmak ucuyla tutmaya başlar, el çırpma oyunu oynar,kendi kendine oturur
Kutunun kapağını kaldırır,işaret parmağı ile karıştırır,bir eli diğerine yeğlemeye başlar
Yardımsız ayağa kalkar
Yardımsız yürür,çömelir,eğilir,kalemi tutar,bir kaptan ufak bir nesneyi çıkartabilir,bir oyuncağı amaçlı olarak atar
13 Topu yetişkine yuvarlar,çekmeceye ufak nesneleri koyar,
boşaltır,2-3 küple kule inşa eder
Basamakları tırmanır
3-4 Küple kule inşa eder,birşeyler çiziktirir,kitabın sayfalarını ikişer üçer çevirir.
Belirgin el tercihi gösterir,4-6 küple kule inşa eder,basit (3-4 parçalık) yapbozları tamamlar,kitabın sayfalarını birer birer çevirir,yan yan ve arka arka yürüyebilir
Birkaç boncuğu ipe dizer,oyun hamurunu yuvarlar,ezer,sıkıştırır
Kolayca koşar,herbir ayağının üstünde dengede durur,3 tekerlekli bisiklet sürer,atlar,parmak uçlarında yürür
Sosyal Gelişim
Kucağa alındığında,dokunulduğunda ya da doyurulduğunda sakinleşir
Konuşulduğunda gülümser
Konuşulduğunda bazı sesler çıkarmaya girişir
5 Yabancılara kaygılı tepkiler vermeye başlar,kucağa alınma isteğini belirtir,eğlenceli oyunlardan hoşlanır
3 -6 Yabancılara karşı korku gösterebilir
Ayrılma kaygısı;anne babadan ayrıldığında korku gösterebilir dikkati çekmek için bağırır,,cee oyununa katılır,bay bay işaretini taklit eder
El çırpma,ne kadar büyük oyunlarına katılır,gülündüğünde bir sesi ya da Hareketi yineler,yetişkine oyuncağı uzatır ama vermez,basit talimatları alır, Yeni sesleri ve eylemleri taklit etmeye girişir
12-18 Kovalama,saklanma gbi oyunlardan hoşlanır,oyuncakları istendiğinde,bazen kendiliğinden verir,başka bir çocuğun yanında oynar,ama çok az tepki verir
18-24 Anne babayı güvenlik üssü olarak kullanır,meraklı ve etkin bir biçimde çevreyi keşfeder,aynada kendini tanır,basit ev işlerini taklit eder (süpürme gibi) Tanıdık yetişkinlere sarılmakla onları itmek arasında gider gelir,mış gibi yapmalar ortaya çıkar,mülkiyeti anlar (babasının kalemi,ablanın kitabı)
Bağımsızlık gösterir ve kendi başına oynamaya başlayabilir,yetişkinin yardımı Bir oyuncağı paylaşabilir,3-10 dk. öykü dinler,bazı basit grup oyunlarından hoşlanır
Bilişsel Gelişim
İlginç bir etki yaratan rastlantısal bir etkinliği tekrar eder. Hareket eden bir nesnenin az önce gözden kaybolduğu yere bakar
Kısmen gizlenmiş bir nesnenin üstünü açar,kendi yüzünü örten örtüyü Kaldırır,tanıdık bir el hareketini ya da sesi taklit etmeye girişir
Göz teması kurduğu bir nesneyi çevirerek,dokunarak,bütün parçalarını evirip Çevirerek inceler,tamamen örtülmüş bir oyuncağı bulur
3 kaptan birinin altına gizlenmiş nesneyi ilk seferde bulur,küpleri üstüste koyar bozar,ters bir resmi doğru yöne çevirir,bir nesneyi kendine doğru çekmek için sopayı kullanır,bir kabın altına saklandığını sonra yer değiştirilip ikinci bir kabın altına saklandığını gördüğü bir nesneyi bulur,Beden hareketlerini,sesleri,sözcükleri hemen hemen doğru olarak taklit eder, çok sayıda nesnelerden benzer bir çift nesneyi eşleştirebilir,mış gibi yapar,en büyük ve en küçüğü seçer
İki sayıyı tekrar eder ve şekilleri eşleştirir,kullanım yeri söylendiğinde tanıdık Nesneyi gösterir.
4
Dil gelişimi
Doğumdan sonraki ilk iki hafta sırasında bebekler genellikle ağlamanın dışında çok az ses çıkarırlar
Cıvıldama olarak nitelendirilen sesler çıkarmaya başlarlar.Bu sesler ooo,aaah gibi açık ünlülerden oluşur
ga ga ga,ba ba ba gibi heceleri söylemek için sesleri birleştirir, yetişkin dilinin tonlamalarını taklit etmeye başlarlar.Bu dili hem kendini ifade etmek,hem de karşısındakilerin davranışını değiştirmek için kullanır.Yani heceler bir iletişim biçimi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Bebekler genellikle birinci doğum günü civarında ilk sözcüklerini kullanmaya başlarlar.Tek sözcüklü cümlelerle isteklerini dile getirirler.
Telgraf konuşması adı verilen bu dönemde çocuklar iki ya da üç Sözcüklü cümleler kurmaya başlarlar
24-36 Tam cümleler kullanılmaya başlanır ( bağlaçar,doğru çekimler,ekler) Ancak konuşmalarda duraklamalar,sözcükleri ve sesleri bozmalar sıklıkla görülür.Bunlar süreç içinde yavaş yavaş kaybolur,konuşma gittikçe doğru ve akıcı formuna ulaşır.
Gülay ÖTER
Uzm. Pedagog M.A
Yayınlanması için gönderdiğiniz yazılar [Yazar]