Çocuk; doğduğu andan itibaren büyüme süreci içinde ailesiyle kurduğu etkileşimden çıkardığı sonuçları özümseyerek kişiliğinin ve ruhsal yapısının temellerini oluşturmaktadır.
Çocuk ana babaya yalnızca bakım ve beslenme açısından değil aynı zamanda ilgi ve sevgi bakımından da muhtaçtır. Çocuk sevgi dolu ve huzurlu bir aile ortamında kurduğu temellerle davranışlarını, sosyal ilişkilerini ve topluma uyumunu düzenler. Bu nedenle, ana babaların çocuklarına karşı gösterdikleri tutum ve davranışlar çocuğun yetiştiği ortam, çevresindeki diğer yetişkinlerin davranışları da çocuğun sağlıklı bir kişilik geliştirmesi açısından önemlidir.
Çocukların aileleri veya çevreleri tarafından cinsel istismara maruz kalmaları onları, psikolojilerini, sosyal yaşantılarını, gelecekte verecekleri kararları ve yaşam kalitelerini ve gelişimlerini olumsuz olarak etkileyebilmektedir.
Çocuk İstismarı ve Çocuk İhmali???
Çocuk İstismarı Nedir??
“ Çocuk ve erişkin arasındaki temas ve ilişki, o erişkinin veya başka birinin seksüel uyarılması için kullanılmışsa, çocuk cinsel olarak istismar ediliyor demektir. Cinsel İstismar diğer bir çocuk tarafından eğer bu çocuğun diğeri üzerinde belirgin bir gücü veya kontrolü söz konusuysa veya bariz bir yaş farkı varsa da gerekleştirilebilir.”(Prof. Dr. Oğuz Polat, 2004)
“Çocuk İstismarının Dünya Sağlık Örgütüne göre tanımı; “Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan tüm davranışlara “Çocuk İstismarı” denir.”
“ Çocuğun sağlığı, fiziksel veya psikolojik gelişimi için gerekli itiyaçların karşılanmamasına “Çocuk İhmali” denir.”
Cinsel istismar yerine cinsel sömürü terimi de kullanılan bir kavramdır.
Çocuk İstismarının Çesitleri; Fiziksel, Duygusal ve Cinsel.
Cinsel Çocuk İstismarı Nedir?
Çocuğun kendisinden en az 6 yaş büyük bir kişi tarafından cinsel haz amacıyla zorla ya da ikna edilerek cinsel etkileşime maruz bırakılmasıdır. Ensest, tecavüz, çocuğu pornografi ve fuhuş malzemesi yapmaktan; teşhircilik, cinselliği kışkırtan konuşmalar, cinsel ilişki ya da pornografik film seyrettirme, cinsel organları okşama, oral sekse kadar değişen eylemler cinsel istismar spektrumu içindedir.
Temas İçermeyen Cinsel İstismar Türleri:
-
Seksi Konuşma: İstismarcının, çocuğun cinsel özelliklerine yönelik veya çocuk üzerinde gerçekleştirmeyi istedği cinsel faaliyetleri anlattığı ve başka cinsel öneri ve yorumlarda bulunduğu konuşma türüdür.
-
Teşhir: İstismarcının kurbana göğüs, penis, vajina, anüs gibi özel bölgelerini gösterdiği ve/veya kurbanın önünde masturbasyon yaptığı istismar türüdür.
-
Röntgencilik: İstismarcının açıkça veya gizli olarak kurbanı soyunukken veya istismarcıyı cinsel olarak tatmin eden aktivitelerde bulunurken gözlemesidir. Bu tür aktivitelerin cinsel yönden uyarılıcılıktan çok uzak durumlar da girebilir. Bir olguda istismarcının bir bebeğin bez değişimi sırasında uyarıldığı bildirilmiştir. Bazen istismarcının kurbandan sadece soyunmasını istediğine de rastlanır.
Temas İçeren Cinsel İstismar Türleri:
Cinsel Dokunma: Vücudun özel bölgelerine yapılan herhangi bir dokunmadır. Bu bölgeler, göğüsler, vajina, penis, kalçalar, anüs gibi bölgelerdir. İstismarcı çocuğu okşayabilir, çocuğun da kendisine dokunmasını sağlayabilir.
-
Oran genital seks
-
İnfermoral ilişki
-
Seksüel penetrasyon
Seksüsel davranışların suç sayılabilmesi için gerekli koşullar nelerdir?
-
15 yaşını bitirmemiş kişiye yapılması (eylemde rıza olsa da suçtur)
-
Reşit olmayan kişilere yapılması
-
Reşit olan kişiye zor ve şiddet kullanarak veya tehditle yapılması, hile ile gerçekleştirilmesi (narkoz, eter koklatma gibi)
-
Akıl veya beden hastalığından muzdarip kişiye yapılması
Hangi yaş grubunda çocuk cinsel istismarı daha sıktır?
Cinsel istismara maruz kalan çocukların yaşa göre dağılımları incelendiğinde; %30’unun 2-5, % 40’ının 6-10, %30’unun 11-17 yaş grubunda olduğunu görüyoruz. Başka bir deyişle, olguların %70’ini küçük yaş grubu oluşturmaktadır. İstismara maruz kalan çocuklarda kızların erkeklere oranı 1/3’tür. İstismarcıların %96’sı erkek ve %80’i de çocuğun tanıdığı birisidir.
Cinsel İstismara çoğu zaman medikal görevliler yeterli bir tepki göstermezler çünkü;
-
Klinisyenler problemin boyutlarını anlayamazlar
-
Cinsel İstismar tanısı koymak için yeterli bilgiye sahip değildirler.
-
Olguların tanısını koymak ve rapor hazırlamak için isteksizdirler.
-
Yetersiz miktarda medikal kayıt ve prosedür bulunmaktadır.
Çocuk Boyutundan Cinsel İstismar ;
Çocuklar genelde tehdit ve cezalar nedeniyle olayları gizlemek eğilimindedirler. İstismarcı is hediyeler yoluyla çocuğu kandırıp susmasını sağlayabilir. Çocuğun cinsel istismarıyla ilgili söylediği her şey ciddiye alınmalı fakat çocuğu tekrar sorguya çekmekten kaçınılmalıdır. Çocukla bu konu hakkında konuşurken rahat, sessiz bir ortam seçilmelidir.
Cinsel İstismara Maruz Kalan Çocuklarda Görülebilen Bulgular Nelerdir?
Tekrarlayıcı, rahatsız edici düşünceler, olayla ilgili düşünceler, uykuya dalma güçlüğü, (karanlık olayı çağrıştırabilir ya da kabus göreceğini düşündüğü için uyumak istemez), öfke patlamaları, konsantrasyon güçlüğü, ilkokul sonrası ve ergenlerde flashback’ler (olay anını yaşıyormuş gibi hissetmeleri-durumu çıldırmış gibi hissettikleri şeklinde açıklarlar)
Olayı anımsatan nesnelere karşı yoğun psikolojik sıkıntı, korku reaksiyonu, olayı anımsatan yerler, kişiler, görüntüler ve konuşmalardan kaçınma, yineleyici oyunlar (olay sırasında yaşadığı sıkıntıyı oyun sırasında yineler, çünkü oyunu kendileri yönlendirebilirler). Yaşına uygun olmayan cinsel davranışlar, cinsel davranışlarda artma, mastürbasyon, yaşadıkları cinsel travmayı yeniden yaşama ve tekrarlama eğilimi: cinsel oyunlar oynama, erişkinleri ayartıcı davranışlarda bulunma gibi, cinsel kimlik bozuklukları, cinsel işlev bozuklukları, cinsel istismara uğrayan çocukların %50’sinde travma sonrası stres bozukluğu görülmekte, depresyon, düşük benlik saygısı, intihar davranışları görülebilir.
Cinsel İstismarın Uzun Süreli Etkileri;
Cinsel istismarın bir diğer boyutu ise çocuk üzerindeki uzun süreli etkileridir. Günümüzde cinsel istismara uğramış çocukların duygusal bozuklukları tarif edilebilirken, mental bozukluklar kolayca tarif edilemez. Bu tür olaylar hem aileyi hem de toplumu ilgilendirir, çünkü çoğu kez bunların oluşturduğu sonuçları topum tartışır.
Cinsel istismara uğrayan çocukların, cinsel istismar yaşantısına özgü tipik davranım bozuklukları gösterdikleri ve hem travmayı izleyen kısa dönemde, hem de travma sonrasındaki uzun bir dönemde ağır ruhsal sorunlar yaşama riskine sahip oldukları belirtilmiştir. (Fleming, Mullen ve Bammer, 1997; Saywitz, Mannarino, Berliner ve Cohen, 2000). Çocuklarda gelişen ruhsal sorunların ağırlığının cinsel istismar eylemlerine (özellikle cinsel ilişki olmasına), saldırganın istismar yöntemlerine (özellikle şiddet kullanması ve derecesine), istismar sırasında saldırganın çocuğa verdiği mesajlara ve bu mesajların çocuk için taşıdığı anlamlara, istismarın sıklığı ve süresine bağlı olduğu bulunmuştur (Biere, 1992, 2003; Finkelhor, 1994). Cinsel istismara maruz kalan çocuklarda ortaya çıkan ruhsal sorunların temelinde “travma yaratan dinamikler” olduğunu öne süren Finkelhor (1987), cinsel istismarın çocuk üzerindeki duygusal, sosyal ve davranışsal etkileri üzerinde durmuştur.
Cinsel İstismarın Sonuçları;
Cinsel istismarın her şekli psikolojik olarak zarar verici çoğu alanda az ya da çok yaralayıcı ve içinde bulunduğu güven ortamını sarsıcıdır. Bir yetişkinin çocukla ya da cinsel deneyimlere yalnızca çocuğa ilgi duyduğu için giriştiğini düşünmek yanıltır. Çocuğun aldatılması, korkutulması, etki altına alınması ve kontrol edilmesi daha kolay olduğu için seçildiği düşünülmektedir.
ZEDELENMİŞ CİNSELLİK; Cinsel istismara uğraşım çocukta cinsel duygu ve tutumlar normal gelişimlerinden sapabilir ve uygun olmayan biçimler alabilirler.
İHANET DUYGUSU; İstismarcı, çocuğun ona duyduğu güvenin sarsılmasına ve çocukta ihanete uğrama duygularının yerleşmesine neden olacaktır.
ACİZLİK; İstek ve iradesi dışında cinsle amaçlı kullanıldığı ve bunu engelleyemediği zaman çocuk kendini çaresizlik ve acizlik duyguları içinde bulacaktır.
DAMGALANMAK; Çocuğun cinsel istismar olayına eşlik eden “kötülük, utanç, suçluluk” gibi kavramlar zamanla onun benlik algısına karışır ve kendini böyle algılamaya başlar.
Çocukta cinsel istismar değişik oranlarda görünen 4 hasra verici faktör ile karakterize edilir:
-
Çocukla cinsel istismarcı arasındaki ilişkinin içerdiği cinsellik,
-
İstismarcının çocuğun ona duyduğu güvene ihanet etmesi,
-
Çocuğun kendini korumadaki güçsüzlüğünü fark etmesi,
-
Çocuğu aile ve akran grubundan ayıran istismarcının ona sır saklama ve kusur kavramlarını benimsetmesi
Bu faktörlerin en zararlı tarafı ise, çocuğun dünyaya ve kendine ilişkin güvenini sarsması ve duygusal ile kişisel ilişkilerini olumsuz yönde etkilemesidir. Bu olumsuz etkileşim yalnızca olayın meydana geldiği dönemi değil, ileriye yönelik olarak çok geniş bir zaman dilimini de içerir.
Cinsel İstismar ile İlgili Notlar;
-
Cinsel İstismar konusundaki suskunluğa son vermek gerekir.
-
Ailelerin ve toplumun dikkatinin bu konuya çekilmesine yardımcı olmak gerekir.
-
Tüm çocukların cinsel istismara uğrama potansiyelinin olduğunu unutmamamız gerek.
-
Toplum içinde en gizli kalan istismar şekli cinsel istismardır.
-
Cinsel istismarın çocuk üzerinde uzun süreli, olumsuz psikolojik etkileri vardır.
-
Bu tür olaylar hem aileyi, hem de toplumu ilgilendirir.
-
Cinsel istismarın sıklığına ve yaygınlığına ilişkin doğru ve tam rakamlar vermek mümkün değildir.
-
İstismarcı çocuğu kendi cinsel istekleri doğrultusunda kullanabilmek için, çocuğun karakterini, gereksinimlerini, içinde bulunduğu durumu kendi lehine çevirir.
-
Örneğin; çocuğun arkadaşa gereksinimini fark eder ve bunu kullanır.
-
Aile içinde ve okulda sorunları olan çocukları seçer.
-
İstismarı sürdürebilmek için zaman içinde gözdağı verme, tehdit ve şantaja başvurur.
-
Teşhis çok güçtür, çünkü istismar genellikle gizli yapılır ve şahit yoktur.
-
Sınırlı kelime dağarcığı olan çocuk olayı anlatamayabilir.
-
Her şeye rağmen çocuktan alınan hikaye en güçlü delildir. Buna kesinlikle güvenilmesi gerekir.
-
Çocukta, istismar sonrası bir takım davranış bozuklukları ve bazı psikosomatik bozukluklar cinsel istismar şüphesi uyandırmalıdır.
YANLIŞ |
DOĞRU |
|
|
Çocuklar cinsel istismarı hayal güçlerinin genişliği nedeniyle uydururlar. |
Çocuklar bu konuda genellikle yalan söylemezler. İlk kural çocuğa inanmak olmalıdır. |
Yaşanmış bir iki olay önemli değildir. |
Bir kez olan ya da tekrarlayan cinsel istismar çocuğun ruhsal ve fiziksel sağlığı açısından ciddi derecede zarar vericidir. |
Şu çocuklar potansiyel kurbanlardır; Olayı provoke eden çocuklar, şirin ve cazip kız çocukları, evden kaçan çocuklar, ihmal edilmiş çocuklar. |
Kurbanlar, her sosyo-ekonomik ve her sosyo-kültürel gruptan gelen kız ve erkek çocuklar olabilir.
|
Parklar, genel tuvaletler, ıssız sokaklar, karanlık yerler, boş inşaat sahaları tehlikeli bölgelerdir. |
Olayın olduğu yer genellikle ev, okul, ev ile okul arasındaki yol gibi çocuğun içinde bulunduğu yakın çevresidir. |
İstismarcılar genellikle, yaşlı ve yabancı erkeklerle sokaktaki hırpani serserilerdir |
Olguların % 80- 95’inde fail 20-40 yaşları arasındaki, kurban tarafından tanınan ve evli çocuklu erkeklerdir. |
Çocukların Güvenliklerinin Sağlanması Konusunda Öneriler;
Güvenliklerini Sağlamayı Öğretin; Çocuklara güvende olma hakları olduğunu ve kimsesin bunu ellerinden alamayacağını söyleyin.
Bedenlerini Korumayı Öğretin; Çocuklara bedenlerinin kendilerine ait olduğunu, özellikle mayo ile kapatılan bölgelerin çok özel bölgeler olduğunu ve kimsenin bu bölgelere dokunmaya haklarının olmadığını anlatın.
Hayır Demeyi Öğretin; Çocuklara herhangi birisi onları incitmeye kalkarsa “Hayır” demeleri gerektiğini söyleyin. Çünkü birçok çocuğa büyüklerin söylediklerine itaat etmeleri söylenmiştir.
Yardım İstemeyi Öğretin; Birisi onlara kötü, rahatsız edici bir şey yaparsa arkadaşlarından veya büyüklerden yardım istemeyi öğretin. Yardım istediklerinde onlara kızmayacağınızı söyleyin.
Onlara İnandığınızı Öğretin; Çocuğunuza inanın eğer yardım istiyorsa bunu geri çevirmeyin. Çocuklar bu konularda çok ender yalan söylerler.
Sır Saklamak; Çocuklarınıza bazı sırların hiçbir zaman saklanmaması gerektiğini söyleyin. Onlara söylemeleri gerektiğini ve istemeseler dahi bunların açıklanması gerektiğini anlatın.
Dokunulmayı Reddetmeyi Öğretin; Çocuklarınıza kendilerinin ellenmesi ve öpülmesi durumunda eğer hoşlanmıyorlarsa bunu reddetmelerini söyleyin. Eğer birisi eller ve bunun sır olarak saklanması gerektiğini söylerse mutlaka size bildirmesi gerektiğini anlatın.
Yabancılarla Konuşmamayı Öğretin; Çocuklarınıza, güvenliklerini korumak için gerekirse kendilerine zarar veren kişiden kaçmak, yüksek sesle bağırmak ve onu tekmelemek gibi bazı kural dışı davranışlarda bulunabileceklerini anlatın.
Yasalarla Çocuk Cinsel İstismarı:
MADDE 103.
(1) Çocuğu cinsel yönden istismar eden kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Cinsel istismar deyiminden;
a) On beş yaşını tamamlamamış veya tamamlamış olmakla birlikte fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama yeteneği gelişmemiş olan çocuklara karşı gerçekleştirilen her türlü cinsel davranış,
b) Diğer çocuklara karşı sadece cebir, tehdit, hile veya iradeyi etkileyen başka bir nedene dayalı olarak gerçekleştirilen cinsel davranışlar,
Anlaşılır.
(2) Cinsel istismarın vücuda organ veya sair bir cisim sokulması suretiyle gerçekleştirilmesi durumunda, sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hüküm olunur.
(3) Cinsel istismarın üstsoy, ikinci veya üçüncü derecede kan hısmı, üvey baba, evlat edinen, vasi, eğitici, öğretici, bakıcı, sağlık hizmeti veren veya koruma ve gözetim yükümlülüğü bulunan diğer kişiler tarafından veya hizmet ilişkisinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle gerçekleştirilmesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(4) Cinsel istismarın, birinci fıkranın (a) bendindeki çocuklara karşı cebir veya tehdit kullanmak suretiyle gerçekleştirilmesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) Cinsel istismar için başvurulan cebir ve şiddetin kasten yaralama suçunun ağır neticelerine neden olması hâlinde, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
(6) Suçun sonucunda mağdurun beden veya ruh sağlığının bozulması hâlinde, on beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hüküm olunur.
(7) Suçun mağdurun bitkisel hayata girmesine veya ölümüne neden olması durumunda, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hüküm olunur.
Referanslar
Aral, Neriman, Ankara, 1997.
Bayhan, Pınar; Sosyal Hizmet Dergisi, Sayı, 1998:24.
http://www.adlibilimciler.org/belgedergi/adlipsikiyatri20050109.pdf
http://www.sosyalhizmetuzmani.org/cocukistismari.htm
Page ZA., Çocuk Cinsel İstismarı: Cinsel İstismara Neden Olan Etkenler ve Cinsel İstismarın Çocuklar Üzerindeki Etkileri. Türk Psikoloji Yazıları 2004, 7 (13) 103-113.
Prof. Dr. Naim, Ali İnan 1968:3.
Prof. Dr. Polat O. (2004). Klinik Adli Tıp Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Psikolog [Yazar]